Tốc độ phát triển (Development index) là gì?

Tốc độ phát triển (Development index)

Định nghĩa

Tốc độ phát triển tạm dịch là Development index.

Tốc độ phát triển còn gọi là chỉ số phát triển, là chỉ tiêu tương đối dùng để phản ánh nhịp điệu biến động của hiện tượng nghiên cứu qua hai thời kì hoặc thời điểm khác nhau và được biểu hiện bằng số lần hay số phần trăm.

Tốc độ phát triển được tính bằng cách so sánh giữa hai mức độ của chỉ tiêu trong dãy số biến động theo thời gian, trong đó một mức độ được chọn làm gốc so sánh.

Phân loại

Tùy theo mục đích nghiên cứu, có thể tính các loại tốc độ phát triển sau:

(1) Tốc độ phát triển liên hoàn (hay tốc độ phát triển từng kì) dùng để phản ánh sự phát triển của hiện tượng qua từng thời gian ngắn liền nhau, được tính bằng cách so sánh một mức độ nào đó trong dãy số ở kì nghiên cứu với mức độ liền trước đó.

Công thức tính:

 t_i = y_i / y_i-1

Trong đó:

t_i: tốc độ phát triển liên hoàn

y_i: mức độ chỉ tiêu ở kì nghiên cứu

y_i-1: mức độ chỉ tiêu ở kì liền kề trước kì nghiên cứu.

(2) Tốc độ phát triển định gốc dùng để phản ánh sự phát triển của hiện tượng qua một thời gian dài, được tính bằng cách so sánh mức độ ở kì nghiên cứu trong dãy số với mức độ ở kì được chọn làm gốc không thay đổi (thường là mức độ ở kì đầu tiên trong dãy số).

Công thức tính:

T_i = y_i / y₁

Trong đó:

T_i: tốc độ phát triển định gốc

y_i: mức độ của chỉ tiêu ở kì nghiên cứu

y₁: mức độ của chỉ tiêu ở kì được chọn làm gốc so sánh

Giữa tốc độ phát triển định gốc và tốc độ phát triển liên hoàn có mối quan hệ với nhau: tốc độ phát triển định gốc bằng tích số các tốc độ phát triển liên hoàn, được thể hiện bằng công thức như sau:

(3) Tốc độ phát triển bình quân dùng để phản ánh nhịp độ phát triển điển hình của hiện tượng nghiên cứu trong một thời gian dài, được tính bằng số bình quân nhân của các tốc độ phát triển liên hoàn. Chỉ tiêu tốc độ phát triển bình quân chỉ có ý nghĩa đối với những hiện tượng phát triển tương đối đều đặn theo một chiều hướng nhất định.

Công thức tính như sau:

Trong đó: 

t_i (i=2,3,…n): các tốc độ phát triển liên hoàn tính được từ một dãy số biến động theo thời gian gồm (n-1) mức độ.

Ví dụ

Từ số liệu về sản lượng điện của Việt Nam thời kì 1995 – 2002, kí hiệu i bằng 1 đối với năm 1995 và i bằng 8 đối với năm 2002, tính được tốc độ phát triển bình quân như sau:

– Tốc độ phát triển định gốc (2002 so với 1995)

  T_8/1 = 35,6/17,7 = 2,482 hoặc 248,2%

– Tốc độ phát triển bình quân thời kì 1995 – 2002

(Tài liệu tham khảo: Một số thuật ngữ thống kê thông dụng, Tổng cục thống kê, NXB Thống kê)