EN |
VN
Chủ nghĩa vị lợi là gì có thể là thắc mắc của rất nhiều người bởi thuật ngữ này không quá phổ biến. Hôm nay, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về nó trong bài viết sau đây nhé.
Chủ nghĩa vị lợi là gì?
Chủ nghĩa vị lợi là một học thuyết cho rằng các hành động là đúng đắn nếu chúng hữu ích hoặc mang lại lợi ích cho đa số mọi người.
Có ba nguyên tắc cơ bản mà chủ nghĩa vị lợi tuân theo để tạo ra một cấu trúc đạo đức cho xã hội như:
- Niềm vui hay hạnh phúc là điều duy nhất thực sự có giá trị nội tại.
- Hành động là đúng khi chúng mang lại hạnh phúc, sai khi chúng tạo ra sự bất hạnh.
- Hạnh phúc của mọi người đều có giá trị như nhau.
“Chủ nghĩa vị lợi là một lý thuyết về đạo đức ủng hộ những hành động mang lại hạnh phúc và phản đối những hành động gây ra bất hạnh.”
Chủ nghĩa vị lợi trong tiếng Anh có nghĩa là Utilitarianism.
Ví dụ về chủ nghĩa vị lợi
Nếu bạn đang chọn kem cho mình, quan điểm vị lợi là bạn nên chọn hương vị mang lại cho bạn cảm giác hài lòng nhất.
Hoặc đến thăm người bạn bị bệnh. Bạn không cần phải đến thăm một người bạn bị bệnh tại bệnh viện. Bạn có thể chọn ở nhà hoặc đi chơi đâu đó nhưng bạn có thể chịu khó đến thăm vì điều đó sẽ khiến bạn và bạn cảm thấy dễ chịu hơn.
Một ví dụ khác về chủ nghĩa vị lợi liên quan đến lĩnh vực y tế. Chúng ta đã quen với những loại thuốc hiệu quả nhưng lại có tác dụng phụ. Việc cho lưu hành những loại thuốc như vậy có thể được coi là một hành động vị lợi nếu số người được giúp đỡ nhiều hơn số người bị tác động bởi tác dụng phụ của thuốc.
Ưu điểm của chủ nghĩa vị lợi
Cũng giống như nhiều quan điểm đạo đức khác, chủ nghĩa vị lợi cũng có ưu nhược điểm. Hãy cùng tìm hiểu ưu điểm của chủ nghĩa vị lợi là gì nhé.
Dạy chúng ta rằng làm hại người khác là sai trái
Có thể có những lựa chọn khiến cá nhân chúng ta hạnh phúc, nhưng nếu nó không giúp ích gì cho người khác thì theo chủ nghĩa vị lợi, đó là một lựa chọn sai lầm. Lý thuyết này cho chúng ta thấy rằng làm hại người khác vì lợi ích cá nhân của mình không phải là một việc làm đúng.
Là khái niệm phổ quát mà tất cả chúng ta đều có thể hiểu được và có hướng dẫn hành vi rõ ràng
Về cơ bản, chủ nghĩa vị lợi cho rằng mọi hành động đều có hậu quả. Điều này ngụ ý rằng giá trị của đạo đức và luân lý có thể được đánh giá dễ dàng bằng tác động mà chúng tạo ra. Ví dụ: tuân theo các nguyên tắc vị lợi, không người lái xe nào uống rượu khi lái xe vì điều đó có thể dẫn đến thương tích hoặc tử vong.
Nỗ lực để tạo ra một xã hội lý tưởng
Vì lý thuyết này khuyến khích mọi người nghĩ đến hậu quả của mọi hành động của mình nên mục tiêu cuối cùng của nó là tạo ra một xã hội trong đó không ai phải chịu lỗi lầm của người khác.
Tiềm năng trở thành một lý thuyết thống nhất
Hầu hết các triết lý không đối xử bình đẳng với mọi người, điều đó có nghĩa là các quy tắc áp dụng cho tầng lớp này trong cộng đồng cũng không thể áp dụng cho tầng lớp khác. Không giống như vậy, chủ nghĩa vị lợi khẳng định rằng đạo đức ảnh hưởng đến mọi người theo cùng một cách, điều này mang lại cho nó khả năng hợp nhất các nhánh triết học trái ngược nhau.
Nhược điểm của chủ nghĩa vị lợi
Với những ưu điểm như trên thì đi kèm nhược điểm của chủ nghĩa vị lợi là gì?
Lý thuyết không xem xét bất kỳ yếu tố nào khác ngoài hạnh phúc
Chủ nghĩa vị lợi nhấn mạnh rằng chỉ có hạnh phúc mới có giá trị nội tại. Tự do lựa chọn là điều làm cho cuộc sống trở nên đáng sống. Theo nguyên tắc này, bất kỳ “điều tốt” nào khác ngoài hạnh phúc đều có tầm quan trọng thứ yếu.
Ví dụ, nếu bạn yêu một ai đó, nhưng đôi khi họ khiến bạn không vui, thì kết quả đạo đức của việc đó sẽ là khắc phục tình hình ngay lập tức. Điều này có thể có nghĩa là chia tay.
Không tính đến hậu quả tiêu cực
Chủ nghĩa vị lợi nói về hành động tốt hay xấu chỉ phân tích chúng từ góc độ của tác nhân. Tuy nhiên, rõ ràng là sự hài lòng của một người thường đạt được bằng sự hy sinh hạnh phúc của người khác. Ví dụ: nếu bạn nhận được một công việc, điều đó có nghĩa là những ứng viên khác đã bị từ chối.
Hạnh phúc không thể đo lường được
Không có cách nào hữu hình để đo lường hạnh phúc. Phản ứng cảm xúc của chúng ta khác nhau tùy theo từng tình huống.
Chủ nghĩa vị lợi đưa ra một đề xuất hợp lý nhưng nó không cung cấp ý tưởng chính xác về việc đo lường sự hài lòng. Không có tiêu chí cụ thể nào cho việc đo lường, ngay cả khi sử dụng các công cụ khoa học.
Đa số sẽ quyết định kết quả
Dưới hệ thống của chủ nghĩa vị lợi, đa số sẽ chi phối quá trình ra quyết định và hậu quả của nó. Đa số có thể dễ dàng sử dụng ảnh hưởng của mình để kiểm soát thiểu số. Sự kiểm soát này có thể không phải lúc nào cũng hợp đạo đức. Chủ nghĩa vị lợi sẽ mở đường cho sự nắm quyền của số đông.
Tính không thể đoán trước
Đôi khi chúng ta có thể đoán được điều gì sẽ xảy ra, nhưng rất hiếm khi có được linh cảm đúng về một sự kiện trong tương lai. Điều đó có nghĩa là sẽ không đúng khi đưa ra những lựa chọn mang tính đạo đức về những gì có thể xảy ra hoặc không thể xảy ra vào ngày mai. Chúng ta phải tập trung vào những gì đang xảy ra bây giờ, tại thời điểm này, để xác định con đường nào chúng ta có thể theo đuổi nhằm tạo ra một xã hội tiến bộ hơn. Nếu chúng ta chỉ nhìn vào tiềm năng thì có khả năng chúng ta sẽ không đạt được gì cả.
Giống như bất kỳ lý thuyết đạo đức nào, chủ nghĩa vị lợi nhận được sự ủng hộ cũng như phản đối. Vậy ý kiến của bạn về chủ nghĩa vị lợi là gì?
