EN |
VN
Hình minh họa (Nguồn: pinterest)
Quảng canh nông nghiệp
Khái niệm
Quảng canh nông nghiệp trong tiếng Anh gọi là Extensive farming hay Extensive agriculture.
Quảng canh nông nghiệp là phương thức sản xuất nhằm tăng sản lượng nông sản bằng cách mở rộng diện tích đất đai với cơ sở vật chất – kĩ thuật thấp kém, trình độ kĩ thuật lạc hậu, chủ yếu dựa vào việc sử dụng độ phì nhiêu tự nhiên của ruộng đất.
Khái niệm này còn được hiểu theo nghĩa tiến bộ hơn, đó là sự tăng sản lượng nông sản dựa trên cơ sở mở rộng diện tích ruộng đất hoặc tăng số đầu gia súc với kĩ thuật không đổi.
Quảng canh và thâm canh
Tái sản xuất mở rộng trong nông nghiệp có thể được thực hiện theo hai phương thức: quảng canh và thâm canh. Để phân biệt hai phương thức này, C.Mác đã chỉ rõ: “Tái sản xuất mở rộng được thực hiện “quảng canh” nếu chỉ mở rộng diện tích ruộng đất và “thâm canh” nếu sử dụng hiệu quả hơn các tư liệu sản xuất.
Như vậy, ngược lại với quảng canh, thâm canh là phương thức sản xuất tiên tiến nhằm tăng sản lượng nông sản bằng cách nâng cao độ phì nhiêu kinh tế của ruộng đất, thông qua việc đầu tư thêm vốn và kĩ thuật mới vào sản xuất nông nghiệp.
Lịch sử phát triển của sản xuất nông nghiệp trong nhiều thập kỉ đã chứng minh phương thức quảng canh tái sản xuất mở rộng đã chiếm ưu thế, thậm chí đến nửa đầu thế kỉ XX, nông nghiệp trên thế giới chủ yếu được tiến hành bằng phương thức quảng canh.
Sản lượng lương thực có hạt của thế giới từ 510 triệu tấn năm 1901 tăng lên 771 triệu tấn năm 1950, trong đó chủ yếu là do mở rộng diện tích từ 508 triệu ha lên 723 triệu cùng thời gian tương ứng, nghĩa là diện tích tăng 41,76% trong lúc đó năng suất tăng 5,68%.
Với sự phát triển của xã hội, nhu cầu đòi hỏi về lượng nông sản ngày càng lớn, song do khả năng mở rộng diện tích bị hạn chế, con người phải chuyển sang việc nâng cao chất lượng canh tác, thông qua việc đầu tư thêm tư liệu sản xuất và sức lao động để thu được nhiều sản phẩm hơn trên đơn vị diện tích.
Theo phương thức đó, đến giai đoạn nhất định của lịch sử, thâm canh có ý nghĩa to lớn và đóng vai trò quyết định trong sự phát triển của nông nghiệp.
Nửa sau thế kỉ XX, sản xuất lương thực không thể dựa vào việc mở rộng diện tích mà phải dựa vào khai thác chiều sâu của đất đai, bằng cách đưa những tiến bộ kĩ thuật vào sản xuất, trước hết là giống tốt, tiếp đó đưa phân bón hóa học và giải quyết vấn đề thủy lợi.
Nhờ vậy mà mười năm sau – 1960, sản lượng lương thực có hạt của thế giới đã tăng lên 1.025 triệu tấn (tăng 41,77% so với năm 1950). Năm 1996, sản lượng lương thực tăng lên 2049 triệu tấn, trong lúc đó diện tích sản xuất lương thực không tăng, thậm chí có giảm xuống.
Thâm canh sản xuất nông nghiệp trở thành khuynh hướng chung có tính qui luật, gắn liền hữu cơ với sự phát triển của lực lượng sản xuất và tiến bộ khoa học kĩ thuật.
Tuy nhiên, thâm canh không thể thay thế quảng canh một cách giản đơn. Trên thực tế, thâm canh và quảng canh (theo nghĩa tiến bộ) có quan hệ mật thiết với nhau.
Quảng canh sản xuất được áp dụng tùy vào điều kiện cụ thể ở từng nước, từng giai đoạn phát triển và tùy từng loại cây trồng, con gia súc. Chúng ta vẫn tìm thấy trong sự tác động lẫn nhau với phương thức thâm canh tái sản xuất mở rộng.
(Tài liệu tham khảo: Kinh tế nông nghiệp, PGS. TS. Vũ Đình Thắng, NXB Đại học Kinh tế Quốc dân, )
