EN |
VN
Hình minh họa. Nguồn: amit-sengupta.com
Thất bại thị trường
Khái niệm
Thất bại thị trường trong tiếng Anh là Market Failure.
Thất bại thị trường là một tình huống kinh tế trong đó hàng hóa và dịch vụ không được phân phối hiệu quả trong thị trường tự do. Trong thất bại thị trường, các động cơ khuyến khích hành vi lí trí cho cá nhân không dẫn đến kết quả hợp lí cho toàn nhóm.
Nói cách khác, mỗi cá nhân đưa ra quyết định đúng đắn cho mình, nhưng những quyết định này là sai cho toàn nhóm. Trong kinh tế vi mô truyền thống, điều này đôi khi được thể hiện là tình huống lượng cung không bằng với lượng cầu.
Thất bại thị trường có thể xảy ra bất cứ khi nào các cá nhân trong một nhóm đạt được kết quả tồi tệ hơn nếu họ không hành động vì lợi ích cá nhân một cách hoàn toàn lí trí. Một nhóm như vậy phải gánh chịu quá nhiều chi phí hoặc nhận được quá ít lợi ích.
Các kết quả kinh tế trong thất bại thị trường đi chệch khỏi những gì các nhà kinh tế thường coi là tối ưu và thường không hiệu quả về kinh tế. Mặc dù khái niệm này có vẻ đơn giản, thuật ngữ có thể gây hiểu nhầm và dễ bị xác định sai.
Trái với tên gọi của mình, thất bại thị trường không mô tả sự không hoàn hảo vốn có trong nền kinh tế thị trường, mà trong các hoạt động của chính phủ cũng có thất bại thị trường.
Một ví dụ đáng chú ý là sự trục lợi của các nhóm có lợi ích đặc biệt. Các nhóm có lợi ích đặc biệt có thể thu được món lợi lớn bằng cách vận động hành lang để đặt ra các khoản phí nhỏ cho những người khác, chẳng hạn như thông qua thuế quan. Khi các khoản phí này bị thu, toàn nhóm sẽ phải chịu thiệt hại lớn hơn so với lúc trước.
Ngoài ra, không phải mọi kết quả xấu từ hoạt động thị trường đều được coi là một thất bại thị trường. Thất bại thị trường cũng không ngụ ý rằng các tác nhân trên thị trường tư nhân không thể giải quyết vấn đề phát sinh. Mặt khác, không phải mọi thất bại thị trường đều có giải pháp khắc phục, ngay cả khi có thêm các qui định quản lí hoặc tăng cường nhận thức của công chúng.
Các dạng thất bại thị trường phổ biến
Thất bại thị trường thường được nhắc đến bao gồm ngoại ứng, độc quyền, thông tin bất đối xứng và sự bất linh hoạt của các nhân tố.
Một thất bại thị trường dễ minh họa là hàng hóa công cộng. Hàng hóa công cộng là hàng hóa hoặc dịch vụ mà nhà sản xuất không thể ngăn chặn người không trả tiền sử dụng chúng, và việc tiêu dùng sản phẩm của một cá nhân không ngăn cản người khác sử dụng chúng.
Hàng hóa công cộng tạo ra thất bại thị trường nếu một số người tiêu dùng quyết định không trả tiền nhưng vẫn sử dụng hàng hóa đó.
Quốc phòng là một trong những hàng hóa công cộng như vậy bởi vì mỗi công dân đều nhận được lợi ích tương đương bất kể họ trả bao nhiêu tiền.
Vì các chính phủ không thể sử dụng một hệ thống giá cạnh tranh để xác định mức độ chính xác của quốc phòng, nên họ cũng gặp khó khăn lớn để thu được số tiền tối ưu để tài trợ cho hoạt động này. Đây có thể là một ví dụ về một thất bại thị trường không có giải pháp triệt để.
(Theo investopedia)
