EN |
VN
Hình minh họa. Nguồn: Crudecompanion.com
Kinh tế học thần kinh
Khái niệm
Kinh tế học thần kinh trong tiếng Anh là Neuroeconomics.
Kinh tế học thần kinh là lĩnh vực liên kết kinh tế học, tâm lí học và khoa học thần kinh để xây dựng kiến thức nền tảng tốt hơn về quá trình ra quyết định kinh tế.
Mục tiêu cơ bản của nghiên cứu Kinh tế học thần kinh là nhằm lấp đầy những khoảng trống nhất định trong các lí thuyết kinh tế thông thường.
Trong lí thuyết lựa chọn duy lí, các nhà đầu tư được cho là sẽ đánh giá khách quan rủi ro và phản ứng với các thay đổi trên thị trường theo một cách duy lí nhất. Đồng thời coi hoạt động bên trong não bộ của người đưa ra quyết định là một phạm trù nằm ngoài phạm vi có thể giải thích được trong kinh tế học.
Kinh tế học hành vi đã phá vỡ các rào cản này bằng cách áp dụng những hiểu biết trong tâm lí học vào những trường hợp con người không tuân theo lí thuyết lựa chọn duy lí hay lí thuyết tối ưu hóa lợi ích kinh tế.
Kinh tế học thần kinh là cấp cao hơn của kinh tế học hành vi do ngành này nghiên cứu mối quan hệ giữa các quyết định kinh tế và các hiện tượng quan sát được trong não bộ của động vật hay con người.
Đặc điểm Kinh tế học thần kinh
Kiến thức về các cơ chế thúc đẩy các cá nhân trong nền kinh tế có thể giúp dự đoán tốt hơn về tương lai của các nền kinh tế nói chung.
Kinh tế học thần kinh cung cấp cái nhìn rõ hơn về lí do tại sao con người có thể không hành động để tối ưu hóa lợi ích và tránh rơi vào tình trạng khó khăn tài chính như trong các thời kì bong bóng tài sản và sau đó là các cuộc khủng hoảng tài chính trong lịch sử.
Cảm xúc có ảnh hưởng sâu sắc đến việc ra quyết định của một cá nhân, bộ não thường phản ứng nhiều với các tổn thất và mất mát hơn là các lợi ích đạt được, kích thích đối tượng gây ra các hành vi phi lí trong nền kinh tế.
Dù các phản ứng xuất phát từ cảm xúc không phải lúc nào cũng dẫn đến lợi ích dưới mức tối ưu, chúng hiếm khi tương quan với các khái niệm duy lí.
Sự phát triển mạnh của Kinh tế học thần kinh gần đây cho thấy tiềm năng cải thiện kiến thức về các cơ chế ảnh hưởng đến việc ra quyết định kinh tế.
Kinh tế học thần kinh và Kinh tế học thực nghiệm
Kinh tế học thần kinh cũng liên quan chặt chẽ đến kinh tế học thực nghiệm.
Nghiên cứu Kinh tế học thần kinh phần lớn là các nghiên cứu quan sát các đối tượng là người hoặc động vật được cung cấp một hoặc nhiều nhóm lựa chọn.
Các nhà nghiên cứu quan sát, đo lường và ghi lại các biến số sinh lí hoặc sinh hóa khác nhau trước, trong và sau khi lựa chọn được thực hiện.
Hoặc họ sẽ thực hiện các thí nghiệm trực tiếp ở đó các nhà nghiên cứu thay đổi một số yếu tố hóa học hay điện từ làm thay đổi chức năng não bộ của các đối tượng nghiên cứu, sau đó so sánh các lựa chọn của các đối tượng đã được tác động.
Các nhà nghiên cứu Kinh tế học thần kinh sử dụng các công cụ thiết bị như máy chụp cộng hưởng từ (MRI) và máy chụp cắt lớp phát xạ positron (PET) để quan sát lưu lượng máu và hoạt động ở các vùng khác nhau của não bộ.
Ngoài ra họ còn xét nghiệm máu hoặc nước bọt để đo mức độ dẫn truyền thần kinh và hormone của đối tượng nghiên cứu.
Các lĩnh vực nghiên cứu trong Kinh tế học thần kinh
Kinh tế học thần kinh có thể được chia thành ba lĩnh vực nghiên cứu chính: lựa chọn liên thời gian, ra quyết định xã hội và ra quyết định khi có rủi ro và sự không chắc chắn.
– Lựa chọn liên thời gian là quá trình con người sẽ quyết định làm gì và làm bao nhiêu vào những thời điểm khác nhau.
Một người sẽ đánh giá hàng hóa kinh tế khác nhau ở những thời điểm khác nhau và các lựa chọn được đưa ra tại một thời điểm có ảnh hưởng đến những lựa chọn vốn có của những người khác.
Các nghiên cứu trong lĩnh vực này tìm cách hiểu hoạt động của não bộ và các yếu tố hóa học có thể ảnh hưởng đến sở thích theo thời gian và các xung động.
– Nghiên cứu về ra quyết định xã hội là nghiên cứu về kết quả của các lựa chọn dựa trên lí thuyết trò chơi, có nhiều đối tượng tương tác với nhau để quan sát hoạt động của não bộ và thần kinh.
Lí thuyết trò chơi là áp dụng các mô hình toán học về các xung đột và sự hợp tác giữa những người ra quyết định duy lí và thông minh.
Nghiên cứu Kinh tế học thần kinh về các lựa chọn trong xã hội tập trung vào cách các khía cạnh của niềm tin, sự công bằng và tính tương hỗ trong xã hội ảnh hưởng đến các quyết định và chức năng của não bộ.
– Nghiên cứu về ra quyết định khi có rủi ro và sự không chắc chắn mô tả quá trình lựa chọn giữa các lựa chọn thay thế mà các kết quả của các lựa chọn này là cố định.
Các lựa chọn thay thế này khác nhau tùy thuộc vào phân phối xác suất mà người ra quyết định có thể biết hoặc không biết.
Những nghiên cứu này xem xét mức độ ưu tiên rủi ro, ác cảm với rủi ro và mất mát và thông tin không đầy đủ về các quyết định được phản ánh trong não và hệ thần kinh.
(Theo Investopedia)
