Qui hoạch sinh thái (Ecological Planning) trong qui hoạch môi trường là gì?

Qui hoạch sinh thái (Ecological Planning)

Qui hoạch sinh thái – danh từ, trong tiếng Anh được dùng bởi cụm từ Ecological Planning.

Qui hoạch sinh thái là phương pháp tiếp cận sinh thái học trong qui hoạch môi trường. Tuy chưa xuất hiện lâu, nhưng phương pháp này đã trở thành một trong các kĩ thuật có giá trị của lĩnh vực qui hoạch môi trường khu vực. (Theo Môi trường trong qui hoạch xây dựng, NXB Xây dựng)

Theo quan điểm sinh thái học, thì “môi trường khu vực là một hay nhiều tập hợp của các hệ sinh thái, có quan hệ mật thiết với nhau”.

E. D. Odum (1983) người đi đầu trong quan điểm nghiên cứu này, đã phân chia lãnh thổ dựa trên các vai trò sinh thái cơ bản. Theo ông có bốn kiểu hệ sinh thái cơ bản, đó là:

– Các hệ thống sản xuất: ở đó diễn thể sinh thái được con người kiểm soát liên tục nhằm duy trì mức năng suất cao.

– Các hệ thống bảo tồn hay hệ thống tự nhiên: nơi cho phép quá trình diễn thể sinh thái tiến tới trạng thái “trưởng thành”, do đó có thể bền vững. 

– Các hệ thống liên hợp, trong đó có sự kết hợp của cả hai kiểu trạng thái trên cùng tồn tại.

– Hệ thống đô thị và khu công nghiệp: là những khu vực không thật quan trọng về sinh học. 

Qui hoạch sinh thái đối với môi trường

Để có một môi trường khu vực bền vững, thì phải đảm bảo hai điều kiện:

Thứ nhất, tính đa dạng hệ sinh thái trong khu vực càng lớn càng tốt, tối thiểu phải đạt một tỉ lệ thích hợp nào đó, có như vậy mới đáp ứng được các yêu cầu sinh thái nhất định của khu vực. 

Thứ hai, cần có những hệ sinh thái trẻ phối hợp cùng các hệ sinh thái trưởng thành, nghĩa là phải kết hợp độ tuổi của các hệ sinh thái theo một tỉ lệ thích ứng nào đấy.

Ý nghĩa thực tiễn của qui hoạch sinh thái trong không gian môi trường là việc đề xuất các phương án tổ chức và sắp xếp các kiểu hệ sinh thái. 

Việc tổ chức và sắp xếp này đòi hỏi phải tuân thủ các nguyên tắc về mức độ phù hợp sinh thái cao nhất mà Odum đưa ra, cũng như việc sắp xếp các lô đất cận kề phải là tương thích. Các mục tiêu môi trường phải luôn đặt lên hàng đầu và được quan tâm đưa vào trong suốt quá trình qui hoạch kinh tế – xã hội cũng như qui hoạch xây dựng.

Như vậy, thiết kế qui hoạch môi trường sử dụng phương pháp qui hoạch sinh thái đã thổi một luồng gió mới vào qui hoạch xây dựng. Trước hết là làm thay đổi quan niệm sử dụng đất đai truyền thống cũng như việc lựa chọn bố trí không gian chức năng. Đặc biệt trong qui hoạch xây dựng đô thị, tỉ lệ cân bằng đất đai phải đáp ứng nhiều yêu cầu hơn, chí ít cũng là các yêu cầu sinh thái.

Ngoài ra, nó còn chỉ ra mối tương quan sinh thái hợp lí giữa đô thị với các vùng nông thôn, để từ đó hoạch định biên giới hành chính hợp lí cho từng khu vực đô thị. (Theo Môi trường trong qui hoạch xây dựng, NXB Xây dựng)