Dòng chảy môi trường (Environmental Flows) là gì?

Dòng chảy môi trường

Khái niệm

Dòng chảy môi trường trong tiếng Anh gọi là: Environmental Flows.

Dòng chảy môi trường là chế độ nước được cung cấp trong một dòng sông, vùng đất ngập nước hoặc vùng ven bờ để duy trì các hệ sinh thái và những lợi ích của chúng ở những nơi dòng chảy bị điều tiết và có sự cạnh tranh trong sử dụng nước.

Dòng chảy môi trường góp phần vô cùng quan trọng đối với sức khỏe của dòng sông, sự phát triển kinh tế và giảm đói nghèo. Chúng đảm bảo tính sẵn có liên tục của nhiều lợi ích mà dòng sông khỏe mạnh và các hệ thống nước dưới đất mang lại cho xã hội. 

Vấn đề

Không nên đánh giá thấp cái giá phải trả do việc không thiết lập dòng chảy môi trường. Có một thực tế ngày càng trở nên rõ ràng rằng, trong giai đoạn trung hạn và dài hạn, việc không đáp ứng các yêu cầu về dòng chảy môi trường sẽ gây ra những hậu quả nghiêm trọng đối với nhiều đối tượng sử dụng dòng sông. 

Giải quyết nhu cầu nước cho các hệ sinh thái thủy sinh thường đồng nghĩa với hạn chế sử dụng nước của một hoặc nhiều ngành. Đó là sự lựa chọn khó khăn nhưng buộc phải tiến hành để bảo đảm cho sức sống lâu dài của lưu vực và các hoạt động có liên quan.

Việt Nam là quốc gia có tài nguyên nước thuộc loại trung bình trên thế giới song phân bố rất không đều giữa các mùa trong năm và giữa các vùng, các lưu vực sông trong cả nước, gây ra lũ lụt vào mùa mưa và hạn hán, thiếu nước về mùa khô.

Để tăng cường điều hòa dòng chảy, nhiều công trình cơ sở hạ tầng tài nguyên nước đã được xây dựng nhằm phục vụ đời sống và sản xuất cũng như phòng, chống, giảm nhẹ thiên tai. 

Các công trình này đã góp phần quan trọng trong việc đạt được những thành tựu về phát triển kinh tế – xã hội của Việt Nam trong thời gian qua. 

Tuy nhiên, việc xây dựng và vận hành các công trình này cũng đã tạo nên kiểu chế độ dòng chảy mới, khác hẳn với chế độ dòng chảy trong tự nhiên ở nhiều lưu vực sông tại nhiều giai đoạn khác nhau trong năm. 

Điều này làm ảnh hưởng bất lợi tới tài nguyên nước, các giá trị và chức năng của môi trường nói chung và các hệ sinh thái thủy sinh nói riêng, ảnh hưởng tới khả năng cung cấp các loại hàng hóa và dịch vụ phục vụ nhu cầu của con người, đặc biệt là các cộng đồng dân cư nghèo. 

Để khắc phục tồn tại đó, việc duy trì một chế độ dòng chảy trên sông vừa đảm bảo được tính bền vững về mặt môi trường, sinh thái, vừa đáp ứng được các nhu cầu sử dụng nước khác nhau để mang lại lợi ích tổng hợp cao nhất về kinh tế – xã hội – môi trường là một trong những vấn đề hết sức cấp bách hiện nay. 

Những năm qua, Cục Quản lí Tài nguyên Nước cùng với các đối tác trong và ngoài nước đã nỗ lực nâng cao nhận thức về dòng chảy môi trường của các bên liên quan cũng như lồng ghép các khái niệm và nhu cầu nước của môi trường vào trong các chính sách và văn bản qui phạm pháp luật có liên quan, phù hợp với điều kiện cụ thể và định hướng phát triển bền vững của Việt Nam.

(Tài liệu tham khảo: Cẩm nang dòng chảy môi trường, Tổ chức Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế IUCN tại Việt Nam và Cục Quản lí Tài nguyên Nước)