EN |
VN
Dejavu là một thuật ngữ phổ biến mô tả trải nghiệm liên tưởng độc đáo trong nhiều trường hợp. Nhưng chính xác thì điều gì đang xảy ra trong bộ não của chúng ta trong những trường hợp này? Dejavu chỉ là một trò đùa của tâm trí, hay nó chỉ ra điều gì đó sâu sắc hơn về trạng thái tâm lý hoặc thần kinh của chúng ta? Trong bài viết này, Masterskills sẽ cùng bạn tìm hiểu Dejavu là gì, nguyên nhân tiềm ẩn, mối quan hệ của nó với sức khỏe tâm thần và cách một người có thể quản lý hoặc giảm thiểu sự xuất hiện của nó.
1. Dejavu là gì?
Đầu tiên, Dejavu là gì? Dejavu, một thuật ngữ có nguồn gốc từ tiếng Pháp có nghĩa là “đã nhìn thấy”, đại diện cho một trải nghiệm nhận thức thoáng qua khi một người cảm thấy rằng một sự kiện hoặc tình huống đã xảy ra trước đó, ngay cả khi đó là lần đầu tiên họ gặp phải.
Cảm giác này không chỉ là cảm giác quen thuộc mà còn là cảm giác kỳ lạ một cách khó hiểu. Hãy tưởng tượng bạn đang bước vào một căn phòng trong ngôi nhà mà bạn chưa từng đặt chân đến và đột nhiên cảm thấy mình đã từng ở đúng vị trí đó trước đây. Sự thừa nhận thoáng qua đó, theo sau cùng với nhận thức khó hiểu rằng điều đó là không thể, chính là bản chất của Dejavu.
2. Nguyên nhân gây ra hiện tượng Dejavu
2.1 Dựa trên trí nhớ
Các giải thích dựa trên trí nhớ cho hiện tượng Dejavu thường xoay quanh ý tưởng rằng bộ não của chúng ta đôi khi xử lý các trải nghiệm không theo thứ tự. Ví dụ: do một trục trặc nhỏ, một trải nghiệm mới có thể được ghi vào bộ nhớ của chúng ta trước khi tâm trí của chúng ta xử lý hoàn toàn trải nghiệm đó. Vì vậy, khi nhận thức của chúng ta bắt kịp, sự kiện xuất hiện như thể đó là điều chúng ta đã trải qua.
Một giả thuyết khác cho rằng Dejavu có thể được kích hoạt bởi những mảnh ký ức từ các sự kiện trong quá khứ giống với tình huống hiện tại nhưng không hoàn toàn giống nhau. Sự trùng lặp ký ức mơ hồ này có thể gợi lên cảm giác rằng một sự kiện hoàn toàn mới đã xảy ra trước đó.
2.2 Về mặt thần kinh
Từ góc độ thần kinh, Dejavu có thể là kết quả của các tín hiệu không đồng bộ tạm thời trong não. Một số nhà nghiên cứu tin rằng lỗi đồng bộ hóa tạm thời giữa các mạch thần kinh chịu trách nhiệm về ký ức dài hạn và ngắn hạn có thể là thủ phạm.
Bộ não diễn giải sự kiện hiện tại như một ký ức trong quá khứ, dẫn đến cảm giác quen thuộc. Một giả thuyết thần kinh khác cho rằng Dejavu có thể phát sinh từ những cơn co giật nhỏ xảy ra ở thùy thái dương của não, nơi xử lý thông tin thị giác và thính giác. Những cơn co giật này có thể khiến những trải nghiệm hiện tại giống như trong quá khứ.
2.3 Về mặt tâm lý
Về mặt tâm lý, Dejavu có thể là phản ứng của bộ não chúng ta khi nhận ra các khuôn mẫu từ các sự kiện tương tự trước đó. Khi đối mặt với tình huống có một số yếu tố mà chúng ta đã gặp trước đó, bộ não của chúng ta có thể tạo ra một kết nối sai lầm, gây ra cảm giác rằng lịch sử đang lặp lại. Hơn nữa, các yếu tố như căng thẳng, mệt mỏi và trạng thái cảm xúc có thể khuếch đại những cảm giác này. Cũng có giả thuyết cho rằng Dejavu đóng vai trò như một trạm kiểm soát tinh thần, đảm bảo rằng chúng ta tỉnh táo và nhận thức được môi trường xung quanh.
3. Dejavu và sức khỏe tâm thần
3.1 Dejavu là bình thường hay là dấu hiệu của một vấn đề sức khỏe tâm thần?
Đối với hầu hết mọi người, trải nghiệm Dejavu là một sự kiện hoàn toàn bình thường và vô hại. Đó là một hiện tượng phổ biến không liên quan đến bất kỳ tình trạng thần kinh hoặc tâm thần nào. Tuy nhiên, trải nghiệm Dejavu thường xuyên và dồn dập đôi khi có thể là dấu hiệu của một vấn đề sức khỏe tiềm ẩn.
Ví dụ, nó có thể là một triệu chứng của bệnh động kinh thùy thái dương, trong đó các cơn co giật bắt nguồn từ thùy thái dương của não. Những cơn co giật này có thể dẫn đến các đợt Dejavu dữ dội và tái diễn thường xuyên. Hơn nữa, trải nghiệm hiện tượng Dejavu một cách dai dẳng có thể liên quan đến chứng lo âu hoặc rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD), trong đó cá nhân tập trung quá mức vào cảm giác hồi tưởng lại một khoảnh khắc.
3.2 Các trường hợp mà dejavu có thể là một hiện tượng đáng lo ngại
Dejavu trở thành nguyên nhân gây lo ngại khi nó xảy ra thường xuyên và có liên quan đến các triệu chứng thần kinh hoặc tâm lý khác. Ví dụ: sẽ rất đáng lo ngại nếu Dejavu đi kèm với:
- Vấn đề trí nhớ hoặc gây nhầm lẫn
- Các biến dạng nhận thức khác (như ảo giác hoặc cảm giác méo mó về thời gian)
- Một cảm giác sợ hãi đột ngột
- Chuyển động không kiểm soát hoặc co giật
Trong những trường hợp này, điều quan trọng là phải tham khảo ý kiến của chuyên gia chăm sóc sức khỏe, vì nó có thể là dấu hiệu của bệnh động kinh thùy thái dương hoặc một tình trạng thần kinh khác.
4. Làm thế nào để đối phó hay hạn chế hiện tượng Dejavu
Các bài tập chánh niệm và thiền định có thể giúp làm dịu tâm trí và giúp bạn tập trung vào thời điểm hiện tại, có khả năng làm giảm tần suất của các giai đoạn dejavu. Ngủ đủ giấc, tập thể dục thường xuyên và chế độ ăn uống cân bằng là điều cần thiết. Căng thẳng và mệt mỏi được biết là tác nhân gây ra Dejavu, vì vậy quản lý sức khỏe tổng thể của bạn có thể là một bước chủ động để giảm thiểu các lần xuất hiện.
Theo dõi trải nghiệm Dejavu của bạn có thể giúp xác định các tác nhân có thể xảy ra. Lưu ý thời gian, địa điểm và hoàn cảnh của mỗi lần gặp phải. Theo thời gian, các mô hình có thể xuất hiện giúp bạn tránh các yếu tố kích hoạt cụ thể. Nếu các đợt Dejavu diễn ra thường xuyên và gây khó chịu hoặc đi kèm với các triệu chứng đáng lo ngại khác, thì việc tham khảo ý kiến chuyên gia chăm sóc sức khỏe là rất quan trọng. Họ có thể xác định xem có liệu bạn có bệnh nền hay không và đề xuất các phương pháp điều trị hoặc can thiệp thích hợp.
Ngoài ra, các bài tập trí não và trò chơi thử thách trí nhớ và sự chú ý của bạn có thể giúp giảm tần suất gặp phải hiện tượng Dejavu. Chúng tạo điều kiện cho bộ não hình thành và lấy lại ký ức hiệu quả hơn. Cuối cùng, vì căng thẳng có thể là nguyên nhân tiềm ẩn nên việc học và thực hành các kỹ thuật giảm căng thẳng như hít thở sâu, yoga hoặc thư giãn cơ dần dần có thể mang lại lợi ích.
5. Một vài sự thật thú vị về hiện tượng Dejavu
Nhiều nghiên cứu cho thấy khoảng 60-80% mọi người đã từng trải qua dejavu vào một thời điểm nào đó trong đời, khiến nó trở thành một trải nghiệm phổ biến đáng chú ý ở các nền văn hóa và lứa tuổi khác nhau. Dejavu có xu hướng được báo cáo thường xuyên hơn ở những người từ 15 đến 25 tuổi. Điều thú vị là tần suất trải nghiệm dejavu được báo cáo thường giảm theo độ tuổi.
Bất chấp niềm tin phổ biến, các nghiên cứu sâu rộng đã chỉ ra rằng không có mối liên hệ nào giữa Dejavu và khả năng đoán trước hoặc khả năng dự đoán các sự kiện trong tương lai. Dejavu liên quan đến quá trình ghi nhớ, không phải là dấu hiệu thấy trước tương lai. Một số nghiên cứu cho thấy rằng thiếu ngủ có thể làm tăng khả năng bị Dejavu, nguyên nhân là do não gặp khó khăn trong việc xử lý ký ức đúng cách khi mệt mỏi.
Lời kết
Vậy là Masterskills đã cùng bạn tìm hiểu Dejavu là gì và những sự thật thú vị xung quanh hiện tượng này. Nếu bạn muốn đào sâu hơn nữa về các hiện tượng tâm lý, thần kinh kỳ lạ xảy ra xung quanh cuộc sống, hãy ghé qua Blog của Masterskills để cập nhật thêm nhiều thông tin chất lượng khác nhé!
